De eerste opdracht ooit voor Land-iD was het Cultuurhistorisch Kompas voor de provincie Drenthe. Dit beleidsdocument gaf richting aan ontwikkelingen ten opzichte van cultuurhistorie in Drenthe en stelde de cultuurhistorische waarden veilig. In 2023, ruim 14 jaar later, was het document toe aan een actualisatie. Het (cultuur)landschap heeft niet stilgestaan en nieuwe tijdslagen dienden toegevoegd te worden. Land-iD heeft met veel plezier gewerkt aan het vervolg van deze allereerste opdracht.
Actualisatie Cultuurhistorisch Kompas
De actualisatie omvatte de aanvulling van de cultuurhistorische ontwikkeling van Drenthe in tijdsstappen, de aanvulling van de cultuurhistorische hoofdstructuur, en vernieuwing van beleid op deze hoofdstructuur. De tijdslagen ‘jonge heideontginningen, ruilverkavelingen, de Tweede Wereldoorlog, wederopbouwstructuren en Post ’65 erfgoed’ zijn opgenomen in het geactualiseerde Cultuurhistorisch Kompas (‘het Kompas’).
Werkwijze: samenwerkdagen en ‘wat goed is, is goed’
In 10 samenwerkdagen op het provinciehuis heeft Land-iD samen met de medewerkers van cultuurhistorie van de provincie Drenthe en een externe adviseur architectuurhistorie het kompas geactualiseerd. Deze samenwerkdagen zorgden voor samenhang en efficiënte communicatie en. Het motto was bovendien: ‘wat goed is, is goed’. Dit betekent dat alleen is aangevuld wat ontbrak, en er geen onnodige veranderingen zijn gedaan aan de inhoud. Hiermee behielden we focus en ging het gesprek over de keuzes die er echt toe doen.
Toevoeging van nieuwe tijdslagen: selectiecriteria
Alle cultuurhistorie heeft waarde, maar niet alles is van belang op provinciaal niveau. Daarom is uit de aanwezige elementen van de te actualiseren tijdslagen een selectie gemaakt. De selectiecriteria van het oorspronkelijke kompas zijn gebruikt; Is het ruimtelijk dominant? Is er sprake van een samenhangende structuur? Is het een uitzonderlijk uniek en waardevol element? Als op één of meerdere vragen ja werd geantwoord is het element opgenomen in de cultuurhistorische hoofdstructuur.
Cultuurhistorie vs opgaven en ontwikkelingen
Om de cultuurhistorische hoofdstructuur te kunnen waarborgen zijn grote opgaven en ontwikkelingen opgenomen in het Kompas. Met grote opgaven op het gebied van wonen, energietransitie, klimaatadaptatie en transitie van de landbouw gaat de leefomgeving veranderen. Om zicht op ruimtelijke ontwikkelingen te krijgen is een sessie met diverse beleidsgroepen van de provincie Drenthe gehouden, waarmee bovendien het belang van het Kompas is benadrukt. Om goede omgang met cultuurhistorie tijdens ontwikkelingen te bevorderen zijn geslaagde voorbeeldprojecten toegelicht in het Kompas.
Actualisatie van beleid
Met de komst van de Omgevingswet zijn drie nieuwe sturingsniveaus geïntroduceerd. Voorheen werd het sturingsniveau bepaald per gebied, nu is het sturingsniveau bepaald op basis van soort element of structuur en op basis van mate van samenhang in een gebied. De cultuurhistorische waarde is zo leidend. Ook zijn bijzonder unieke elementen extra beschermd door een hoger sturingsniveau. Bij overlap geldt het zwaarste sturingsniveau. Initiatiefnemers dienen per sturingsniveau de cultuurhistorie te betrekken, rekening mee te houden of in acht te nemen. Hoe hoger het sturingsniveau, hoe meer de provincie desgewenst kan (bij)sturen.
Meer weten over dit project?
Loes van der Vegt
Inge Hoekstra
