Nederland heeft sinds 2023 in totaal dertien Werelderfgoedsites; een grote rijkdom. Als adviseur, ontwerper of beoordelaar werkt Land-iD regelmatig mee aan ontwikkelingen rondom deze plekken. Wij beschermen, ontwikkelen en denken mee over transformaties, met aandacht voor de kernkwaliteiten en Outstandig Universal Values (OUV). In onze aanpak gaan we uit van de kracht van een gebied. Met Heritage Impact Assessments (HIA’s) beoordelen we ontwikkelingen als onafhankelijk adviseur. Onze plannen bieden houvast aan initiatiefnemers, zodat zij resultaatgericht kunnen handelen. Met respect voor het verleden en durf naar de toekomst.
Kernkwaliteiten als basis
Outstanding Universal Values (OUV) zijn de basis voor het behoud van Werelderfgoed, maar OUV zijn niet altijd even concreet. Daarom heeft Land-iD in 2016 voor het VER-project Duurzaam Toerisme onderzoek gedaan naar hoe promotie en voorlichting het uitdragen van de OUV kan versterken. Om meer grip te krijgen op de betekenis en inhoud van de OUV, hebben we de OUV van de destijds tien Werelderfgoederen geconcretiseerd in kernkwaliteiten en attributen ten behoeve van het managen van de site. Deze kernkwaliteiten gebruiken we nog steeds bij elk project met betrekking tot Werelderfgoed.
Hollandse Waterlinies
Voor het verkrijgen van een Werelderfgoedstatus voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie, hebben we meegewerkt aan het opstellen van het nominatiedossier en managementplan. Dit resulteerde in juni 2021 in de gezamenlijke benoeming van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie als de Hollandse Waterlinies. Daarnaast hebben we voor beide linies diverse nieuwe ontwikkelingen beoordeeld aan de hand van HIA’s, zoals ontwikkelingen rondom infrastructuur, bebouwing, bedrijventerreinen, energie en zelf een faunapassage.
ir. D.F. Woudagemaal bij Lemmer
Het Woudagemaal is het grootste (nog werkende) stoomgemaal ter wereld. Het Rijk als beheerder en eigenaar richt zich op gebiedsgerichte recreatieve en toeristische ontwikkeling, een duurzame instandhouding en grotere bekendheid van het merk ‘Werelderfgoed’. Om invulling te geven aan die doelstellingen heeft Land-iD in 2015 het Managementplan en Gebiedsvisie opgesteld. Hierdoor zijn een lange termijnstrategie en het aanvragen van subsidiemiddelen concreter geworden. We zijn betrokken geweest als kwaliteitsbewaker en voor een deel van het omgevingsmanagement. Daarnaast hebben we een update van het managementplan uitgevoerd.
Droogmakerij De Beemster
De Beemster in Noord-Holland is een 17e eeuwse droogmakerij die is opgezet om het bedreigende binnenwater De Beemster om te zetten in vruchtbare en winstgevende landbouwgrond. Land-iD heeft in 2011 voor dit Werelderfgoed een ruimtelijk kader opgesteld. Een set inrichtingsprincipes laten zien op welke manier de cultuurhistorische kernwaarden zoals de rationele verkaveling ingezet kunnen worden om vorm te geven aan toekomstige ontwikkelingen. Ook hebben we in 2020 meegedacht hoe kaasfabriek CONO zich verder kan ontwikkelen binnen de kernkwaliteiten van de Beemster.
Molens van Kinderdijk-Elshout
De negentien molens van Kinderdijk-Elshout staan al sinds 1997 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. In 2015 heeft Land-iD na een voorverkenning in 2012 het door UNESCO vereiste managementplan voor Kinderdijk opgesteld. In 2021 voerden wij hiervoor een update uit met de nieuwste inzichten. Ook voor de ontwikkelingen in en rondom Kinderdijk hebben we verschillende HIA’s uitgevoerd, onder andere voor de gebiedsvisie, de transformatie van het J.U. Smitgemaal en het aanpassen van het watersysteem. Mede dankzij ons negatief advies zijn een aantal windturbines in de zichtlijnen van de molens er uiteindelijk niet gekomen.
Koloniën van Weldadigheid
Sinds 2021 staan ook de Koloniën van Weldadigheid op de Werelderfgoedlijst. Ingeschreven als buitengewoon vooruitstrevend maatschappelijk experiment uit het begin van de 19e eeuw, om met landbouw de armoede te bestrijden. Al in 2014 kreeg Land-iD de opdracht voor een inspiratiedocument over de toekomstige ontwikkeling van het landschap en de landschappelijke en cultuurhistorische waarden die daarvoor het fundament vormen. In 2019 hebben we aanvullend daarop een kaartenset ontwikkeld over alle verdwenen bebouwing. Deze zijn input geweest voor het nominatiedossier voor UNESCO en daarmee het managementplan.
Schokland en omgeving in de Noordoostpolder
Schokland was het eerste Nederlandse monument op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Gemeente Noordoostpolder en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed wilden de waarde van het voormalige eiland in stand houden en zorgen voor meer bekendheid, meer draagvlak in de regio en gezonde financiën. Van 2013 tot 2015 ontwikkelde Land-iD de visie en het uitvoeringsprogramma voor dit gebied. Op dit moment vinden er op Schokland ontwikkelingen plaats met betrekking tot duurzaamheid, bereikbaarheid en ontvangst van toeristen. Hiervoor hebben we recentelijk meegedacht over de mogelijkheden en verschillende Heritage Impact Assessments uitgevoerd.
Rietveld Schröderhuis in Utrecht
Het Rietveld Schröderhuis wordt algemeen beschouwd als een mijlpaal in de internationale architectuurgeschiedenis. Sinds het jaar 2000 heeft het de Werelderfgoedstatus van UNESCO. Het huis was het eerste en enige dat ooit op deze manier volgens de principes van ‘De Stijl’ is gebouwd. Land-iD ontwikkelde in 2012 het managementplan voor het Rietveld Schröderhuis. In 2017 hebben we in het kader van de nieuwe Omgevingswet een onderzoek gedaan naar vergunningsvrij bouwen rondom negen werelderfgoederen, waaronder het Rietveld Schröderhuis.
Neder-Germaanse Limes
Sinds 27 juli 2021 behoort ook de voormalige grens van het Romeinse Rijk in Nederland en Duitsland tot de meest unieke gebieden in de wereld als Werelderfgoed. Land-iD is vanaf 2017 betrokken geweest en heeft ondersteund bij de totstandkoming van het managementplan van de Limes. Dit deed ze onder andere in dialoog met verschillende Nederlandse en Duitse overheden.
Beleid rondom Werelderfgoed
Voor Werelderfgoed bestaat er nationaal beleid, maar de tweedeling van enerzijds ruimte bieden voor initiatieven en anderzijds ruimte inperken ter bescherming van kwaliteit, kan problemen opleveren. In de studie ‘Vergunningsvrij bouwen’ heeft Land-iD in 2018 onderzocht hoeveel ruimte en/of spanning er kan ontstaan bij het in werking treden van de nieuwe Omgevingswet. Met name rondom de Grachtengordel van Amsterdam en de Van Nellefabriek is geconcludeerd dat vergunningvrij bouwen maar in beperkte mate mogelijk is.
Meer weten over dit project?
Loes van der Vegt
Samantha Hoogewerf
Jan Bouman
Rob Stuijt
