Met de benoeming van het nieuwe Werelderfgoed Hollandse Waterlinies rijst de vraag of, waar en hoe de energietransitie naar hernieuwbare energie een plek krijgen binnen het Werelderfgoed dat zich uitstrekt over vier provincies. Het afwegingskader geeft invulling aan de behoefte van verschillende overheden en initiatiefnemers aan concrete do’s en don’t voor zonne-energie en windenergie binnen de Hollandse Waterlinies.

Maatschappelijke opgave

Nederland heeft zich met het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 gecommitteerd aan de transitie van fossiele naar hernieuwbare energie. Deze energietransitie heeft onvermijdelijk een grote impact op het Nederlandse landschap en het erfgoed daarin. Dit roept de vraag op of en hoe zonne- en windenergie een plaats krijgen binnen het Werelderfgoed, zónder aantasting van de kernkwaliteiten. Aangezien de Hollandse Waterlinies vier provincies beslaan is er een behoefte voor een gezamenlijk afwegingskader. 

Vraag aan Land-iD

Land-iD is gevraagd om een afwegingskader op te stellen om antwoord te kunnen geven op diverse aanvragen voor zonneparken en windturbines binnen de grenzen van het Werelderfgoed. Het afwegingskader dient initiatiefnemers inzicht te geven waar binnen de Hollandse Waterlinies ruimte is voor de opwekking van hernieuwbare energie zoals zonne- en windenergie. Land-iD is gevraagd te onderzoeken waar er geen of weinig mogelijkheden zijn vanwege het risico op aantasting van de kernkwaliteiten van de Hollandse Waterlinies en waar en op welke manier dit risico minder groot is.

Onze aanpak

Het afwegingskader is tot stand gekomen door ontwerpend onderzoek en een strategische verkenning met betrokken partners. Verschillende opstellingen van zonne- en windenergie op uiteenlopende plekken en op diverse afstanden van onderdelen van de Hollandse Waterlinies zijn onderzocht. Aan de hand van visualisaties zijn de effecten op de verschillende kernkwaliteiten onderzocht waarbij de methodiek van de Leidraad voor Heritage Impact Assessments is gehanteerd. Specifiek is gekeken naar de effecten op de integriteit (gaafheid, compleetheid), authenticiteit (beleving) en visuele integriteit (zichtlijnen, maat en schaal). Dit is onderzocht voor alle verschillende landschappen en karakteristieken binnen de Hollandse Waterlinies.

Resultaat

Het resultaat is een helder en transparant kader dat via zonering, vuistregels en ontwerpprincipes en aanbevelingen uiteenzet waar welke vorm van energieopwekking mogelijk is en onder welke voorwaarden. Het afwegingskader is daarmee een praktisch hulpmiddel om richting te geven aan de mogelijkheden voor hernieuwbare energie zonder dat dit de kernkwaliteiten van de Hollandse Waterlinies onevenredig aantast. Daarnaast geeft het afwegingskader ook richting aan de Regionale Energiestrategieën. De Liniecommissie heeft het afwegingskader op 9 september 2021 vastgesteld, als eerste gezamenlijke kader van de vier provincies Utrecht, Noord-Holland, Gelderland en Noord-Brabant voor het nieuwe Werelderfgoed Hollandse Waterlinies.